Page 69 - TMD_Nisan_2020

EMTİA DÜNYASI

(Oregon, Kaliforniya) ve Küba’daki yataklardan geldi. olarak tanımlan serpantin, talk, klorit ve sepiyolit mi- İklim: Ni-laterit katmanların çoğu nemli tropikal bölgelerde meydana gel- Türkiye’de Nikel
Son zamanlarda, Ni lateritleri birçok bölgede keşfedildi, neral topluluğunda konsantredir. Bu yataklar en yüksek miştir. Endonezya yataklarının birçoğu (örn. Soroako, Weda Körfezi),Ba- Madenciliği
işletmeye alındı ve yeni işleme teknolojilerinin geliştiril- tenörlü yataklardır (yer yer % 2 ila % 5’ten fazla Ni tenö- tı Afrika (Sipolou, Conakry) ve Güney Amerika (Onça, Puma, Vermelho,
mesiyle yükselen talebi karşılamaya ve sülfür cevherle- rü görülebilir) ve tarihsel olarak işletilen Ni-lateritlerin Cerro Matoso) yatakları yılda 1800 mm yağmur ve 2 aydan az kurak mev- MTA tarafından Türkiye’de Ni-la-
rinin kullanılabilirliğini azaltmaya yönelik üretim arttı. çoğunluğu bu tipteydi. Toplam Ni laterit kaynaklarının simlerle karakterize olan iklimlere sahiptir. Bununla birlikte, Yeni Kaledon- terit yataklarının keşfi 1930’lara
Küresel dağılımları aşağıdaki haritada gösterilmiştir. yaklaşık % 32’sini temsil ederler ve ortalama tenörleri % ya, Filipinler, kuzeydoğu Avustralya, Karayipler, Burundi ve Brezilya’daki kadar uzanmaktadır, ancak üretim
1,44’tür. Çoğu hidrate-Mg silikat katmanları serpantin- pek çok yatak dahil olmak üzere çoğu yatak, mevsimsel olarak nemlenen için uygun koşulların oluşması-
Lateritik Regolit: Lateritik regolitler genellikle aşağı- leşmiş ofiyolitik harzburgit peridotit üzerinde gelişir ve savanlarda (900-1800 mm yaz yağmuru ve 2-5 ay kış kuru mevsimi) bulun- nın beklenmesi gerekmiştir. Tür-
daki katmanların birçoğundan veya hepsinden oluşur: en çok Pasifik ve Karayipler’deki tektonik olarak aktif maktadır). Ni-lateritlerin oluşması için yağışların 1000 mm / yıl’ı aşması kiye’deki lateritik demir yatakları
saprock, saprolit, plazmik bölge, benekli bölge, demirli bölgelerde gözlenir. Urallar ve Yunanistan’daki bazı ya- ve aylık ortalama sıcaklıkların 22–31 ºC (yaz) ile 15–27 °C (kış) arasında ilk önce çimento fabrikalarına ve
ve / veya alüminli toprak veya çakıllar. Nemli tropikal taklardaki benzer mineral toplulukları, serpantinitlerin değişmesi gerekir. kısmen demir-çelik fabrikalarına
ve subtropikal koşullar altında, şimdiki ve / veya geçmiş kireçtaşı karst ortamlarında ayrışmasıyla oluşmuştur, demir cevheri olarak sevkedildi,
iklim rejimleri altında gelişen saprolit, profilin toplam ancak gerçek Ni-lateritleri olup olmadıkları tartışmalı- Ayrışma Yaşı: Çoğu Ni-laterit yataklarının farklı iklim koşulları altında, 2000’lerin başından itibaren ise
kalınlığının % 80’inden fazlasını içerebilir. Ultramafik dır. farklı dönemler boyunca evrimleştikleri göz önünealındığında, belirli olu- cevher içindeki nikel ve kobalt’ın
kayaçlar üzerinde gelişen lateritik regolit, bir veya daha şum zamanlarını tanımlamak yerine yalnızca en yoğun ayrışma dönemle- değeri anlaşıldı. O tarihten sonra
fazla katmanda ekonomik açıdan önemli konsantras- rini tahmin edebiliriz. Regolitin doğrudan tarihlendirilmesi sadece birkaç (Çaldağ, Gördes, Karaçam, Kızıl-
yonlarda Ni içerebilir ve onu ticari olarak “Ni-laterit” bölgede ve nadiren Ni-lateritlerin kendilerinde yapılmıştır. yüce) ocaklarından farklı firmalar
olarak tanımlayan bu birimlerdir. Ni’yi barındıran bas- Jeomorfoloji: Nikel lateritler, derin, çok ayrışmış regolitlerin bulunduğu tarafından üretilen lateritik nikel

kın minerallere dayanan üç genel cevher türü vardır: bölgelerde görülür. Bu, (1) yeterli tektonik stabiliteye ve düşük rölyefe sa- cevherleri Yunanistan,Makedonya
oksitler, hidrate-Mg silikatlar ve kil silikatlar. Çoğu hip olan (atmosferik ayrışma oranının erozyonu aştığı) ve (2) düşük rölyef ve Çin’deki ferronikel fabrikaları-
Ni-laterit profili, bir oksit bileşeni ve bir hidrate silikat veya gömülü halde, demirli veya silisli şapka ile aşınmaya karşı koruma na yüzbinlerce ton gemilerle ihraç
veya bir kil silikat bileşeni olmak üzere iki cevher tipine kalkanı varlığının olduğu anlamına gelir. Bu koşullar kratonlarda görülür, edildi. Ancak bu ihracatın bugün
sahiptir. ancak çökel arazilerde daha az rastlanır. İkincisinde, çoğu tortu, daha önce düşük nikel fiyatları altında sürdü-
daha geniş regolit kalıntılarının aktif olarak aşındığı ve sadece yarmalar, rülebilirlik imkanı zor gözüküyor.
üst yamaçlar ve teraslarda kapak şapkanın altında iyi korunduğu platolarda
meydana gelir. Ni-Lateritler, birkaç farklı mine-
ralojik grupta sınıflandırılabilir;
Nikel Laterit Oluşumu ve Evrimi bunlar Mg-hidrosilikatlar, killer
Kil Silikat Katmanı: Kil silikat tipi Ni-laterit yatakları, ve oksitlerdir. Her bir yatak farklı
son zamanlarda ayrı bir cevher türü olarak tanımlanmış Baskın olarak nemli bir savana iklimi altında sürekli bir ayrışma dönemin- mineralojik özellikler gösterse de
ve işletilmiştir, ancak serpantinleşmiş peridotit anaka- de birçok katman oluşur. Bu koşullar kratonlarda lateralizasyon ve daha az ve bu grupların değişik kombinas-
yacı üzerinde gelişen regolitte Ni taşıyan kalın killerin aktif kademeli terranlar için tipiktir. Savana iklimlerinde mevsimsel olarak yonlarını içerse de, Türkiye’deki
varlığı uzun zamandır bilinmektedir. Başlıca cevher mi- dalgalanan yüksek su tablaları ve düşük erozyon oranları 50-80 metreye ka- Ni-lateritlerin çoğunluğunda oksit
neralleri, ortada üst saprolitte ve pedolitte Ni’ce zengin dar atmosferik ayrışmaya neden olur. tip baskındır. Oksit-hidroksit la-
saponit ve smektittir. Yataklar genellikle % 1,0-1,5 Ni te- teritleri içinde zenginleşmiş nikel,
nörüne sahiptir ve toplam Ni-laterit kaynaklarının yak- Fe-oksit cevherinin içinde adsorbe
laşık % 8’ini temsil eder. Kil silikat yatakları, çoğunluk- edilmiş olarak bulunur. Dolayısıyla
Oksit Katmanı: Oksit katmanına (limonitik cevher), la Batı Avustralya’da (Murrin Murrin; Bulong), güney Türkiye Ni-laterit yatakları, önem-
esas olarak goetit olmak üzere, orta ila üst saprolitte ve Urallarda (Buruktal, Rusya; Kempirsai, Kazakistan), li miktarda demir yanı sıra kobalt
yukarı doğru plazmik bölgeye uzanan Fe oksihidroksit- Burundi ve Brezilya’da bulunur. ve nadiren skandiyum içerir. Bun-
ler hakimdir. Nikel esas olarak goetit içinde, Fe yerine lar arasında Turgutlu-Manisa’daki
ve / veya adsorpsiyon yoluyla barınır. Manganez oksitler Ni-Lateritin Dağılımını ve Oluşumunu Çaldağ yatağı % 1,13 Ni,% 0,07 Co
(örn. asbolan) bulunabir, hem Co hem de Ni’ce zengin- Etkileyen Faktörler tenörüyle 33,3 Mt JORC rezervine
dir. Oksit yatakları, yaklaşık % 1,0 ila 1,6 seviyesinde sahiptir ve ülkemizdeki bilinen en
tenörlere sahiptir ve toplam Ni-laterit kaynaklarının Ana Kaya Jeolojisi: Ni-lateritlerin neredeyse tamamı büyük Ni-laterit yatağıdır. Nata
yaklaşık % 60’ını temsil eder. olivin bakımından zengin ultramafik kayaçlar ve bunla- Holding tarafından yatırıma geçil-
rın serpantinleşmiş eşleniği üzerinde oluşmuştur, bu da mesi için ÇED sürecinin tamam-
Hidrate Mg-Silikat Katmanı: Hidrate-Mg silikat kat- % 0,2 ila 0,4 Ni içeren bir protolitin varlığını gerektirir. lanması beklenmektedir.
manları, orta ila alt saprolitte oluşur; Ni, “garniyerit”

- 66 - - 67 -
SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ