Page 44 - TMD_Haziran_Temmuz_2020

Levent YENER

Maden Y. Mühendisi Baometal Madencilik A.Ş. (Genel Müdürü)

Yerküremizdeki Mineral-Metal Ekonominin her alanında işlenen hammaddelerden
maksimum veriminin alınabilmesi için, kullanım sü-
Kaynaklarının Kıt ve Tükenir releri biten ürünlerin geri dönüşüm oranının yüksel- gitip indirgeyerek metal demir elde etmek için yeter-
tilmesine ihtiyaç duyulur. Çelik’in avantajı % 100 geri
EMTİA DÜNYASI
Niteliği ile Ülkelere Eşitsiz dönüştürülebilir olması ve sonsuz miktarda yeniden li olmamıştır. Bu dönemde metal demir her zaman
kullanılabilmesidir. Çelik’in geri dönüştürülebilirliği-
dökme demir’den dövülerek elde edildi, diğer deyişle
Dağılımı Gerçeği Sonucunda, nin sonucu olarak, çelik üretimine girdi olan cevher küçük katı parçalar “ısıtılarak” zahmetli bir şekilde ve
içindeki demirin de ömrü, çelik ürünlerinin ömrüyle
zanaatkar ustalığıyla istenen şekle çalındı. (Türkçe’deki
Küresel Tedarik Zincirinde paraleldir. “çelik’’ sözcüğü sertçe vurma anlamındaki “almak-ça-

Karşılaşılan Engeller Hangi Çelik, çoğunluğunu demir elementinin oluşturdu- lık’’ sözcüğünden halk ağzında incelmiştir.)

ğu, % 2’den daha az karbon içeren bir alaşımdır. Bu • Bakır ise farklıdır; ergime derecesi 1083 °C’dir, faz-
Kaygıları Doğurmaktadır nedenle demir cevheri, bir ülkenin güçlü endüstriyel laca odun kömürü beslenen sıcak potada, cevherden
tabanını oluşturan çelik endüstrisi için elzemdir. Ma- sıvı bakır neredeyse otomatik olarak akar. Yaklaşık
denlerde üretilen birincil demir cevherinin % 98’i çelik 1200°C’lik sıcaklığa ulaşan çömlek fırınlarında obje-
Vasıflı Çelik Kalitelerinin Belirlenmesinde yapmak için kullanılır. leri süslemek için yeşil ve mavi bakır mineralleri kul-
Ferroalaşımların Rolü ve lanılmaya çalışılmış olabilir. Daha önce dağlarda veya
Kritik Hammaddeleri-3-Demir Cevheri Yaklaşık 2,5 Bto (Bto=milyar metrikton) global üretim nehir yataklarında rastlanan buluntulardan bilinen,
hacmine ve 1,6 Bto ihracat hacmine sahip demir cev- değerli saf metal bakır (Cu)’ı çömlek fırnlarında elde
Demir Cevheri Neden Kullandığımız neredeyse her obje heri, küresel emtia piyasasında ham petrolden sonra etmek hoş sürpriz olmalı. Böylece ilk metal elde edildi,
en çok işlem gören ikinci sırada, üretim hacmi açısın-
Değerli ve Önemlidir? ya tümüyle çelikten yapılmıştır bir sonraki ürün tunç (bronz) oldu, bu işlem muhte-
veya çelikten imal edilmiş parça- dan ham petrol ve kömürden sonra üçüncü sıradadır. melen 5-6 bin yıl önce Anadolu’da Hatti-Hitit uygar-
Çelik, modern yaşam biçimimiz ve lar içerir. Benzersiz bir şekilde çok 600 Mto (Mto=milyon metrikton) civarında küresel lıkları döneminde oldu. Burada “kontaminasyon-ala-
toplumsal gelişme için vazgeçilmez amaçlı kullanılan bir malzemedir; geri dönüşüm hacmine sahip demir-çelik hurdası ise, şım” olayıyla karşılaşıyoruz. Küçük bir miktar kalay
önemde kritik bir metaldir. Çeliğin piyasada yeni oluşan talepleri yük- dünyadaki en büyük emtia geri dönüşüm faaliyetidir. (Sn) ve arsenik (As) (Cu + % 5-10 (Sn + As)) metal
kendine özgü özellikleri, çevre- sek performansla karşılamak üze- Bugün, küresel çelik endüstrisinin yılda 1,9 Bto ham bakır’ı “daha sıkı” yapar; ortaya çıkan yeni malzeme
mizdeki birçok uygulamada, onu re, vasıfları sürekli iyileştirilebilen çelik üretmek için yaklaşık 2,5 Bto demir cevheri (Fe kolayca deforme olmayan Tunç (Bronz)’dur. Simya’nın
sürdürülebilir bir hayat tarzı için çağdaş mühendislik malzemesi içeriği 1,5 Bto), 1,0 Bto metalürjik kömür ve 575 Mto kökleri burada yatar.
uygun bir seçim olmasını sağlar. olarak kabul edilmektedir. geri dönüştürülmüş çelik hurdası kullandığı tahmin
edilmektedir. • Uzaydan gelen Demir: Kısa ömürlü “Bakır Çağı’’
yerini “Tunç Çağı’’na bıraktı. Kadim insanlar nadir ve
Demir-Çelik Üretiminin Epik Öyküsü değerli bir metal olarak demiri göktaşından elde et-
meyi biliyorlardı. Arkeologlar sadece Firavun Tutan-
• Çelik yapmak için ilk önce Dökme Demir’e ihtiyaç kamon’un hançerinin değil, Tunç Çağı’na tarihlenen
var. Soy metallerin (ve bazen de Cu) aksine, demir (Fe) hemen tüm demir objelerin göktaşlarındaki demirden
doğada saf olarak bulunmaz,her zaman bir bileşiktir. elde edildiğini saptadılar. Daha yüksek nikel içeriğine
Onuncu Fe’nin ergime noktası Tm (Fe) = 1535°C’dir, bu neden- sahip olan bu alaşım esnekti ve dağılmadan kolayca şe-
Bölüm le Eski Çağ’da diğer birçok metalden farklı olarak odun killendirildi. Atalarımız için bu egzotik alaşım gökyü-

kömürü ateşinin sıcaklığı, demir oksit mineralini er- zü tanrıları tarafından gönderilmiş gibi algılandı.

- 44 - - 45 -
TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ