Page 53 - TMD_Haziran_Temmuz_2020

oksijensiz ortamda ısıtıldı; kötü me olmasını önlemek için acilen
koku veren elementler kömür- bir şeyler yapılmalıydı. Daha iyi
den uzaklaştırıldı ve Kok bu şe- top gövdesi yapımını araştıran
kilde icat edildi. İngiliz Henry Bessemer 1855 yı-
lında (el bombası şeklinde mü-
• Birinci Sanayi Devrimi ve himmatı yeni icat etmişti), daha
Bessemer Çeliği: Sanayi dev- iyi toplar ve dolayısıyla büyük
riminin başlamasıyla birlikte miktarda ucuz çelik üretmek
kaliteli çelik üretimi için en- için karbon açısından zengin,
düstriyel bir prosesin henüz ergimiş pik demirin içine,ayrı
geliştirilememiş olması, top- bir konverterde (buhar motor-
lumsal ilerlemede fren haline ları olmadan mümkün olmaya-
EMTİA DÜNYASI
geldi. Gelişen demiryollarının cak) hava, daha da iyisi oksijen ise fosfor içeriyordu.Bessemer prosesinde
dayanıklı raylara ihtiyacı var- üfledi. Bu şekilde hem yanarak fosfor elimine edilemedi; P atomunun kü-
dı; normal kalite dökme demir sıcaklığı yükselten CO üretildi, çük miktarları Fe veya çeliği kırılgan hale
veya döküm demiri ile imal edi- hem de demirin karbon içeriği getirdi.

len raylar gerilim altında defor- hızlı bir şekilde doğru değere

1796’da Silezya’da inşa edilmiş me olduklarından her üç ila altı ayarlanabildi. Böylece ilk kez Fosfor çelikten uzaklaştırılmak zorunday-
ilk Alman yüksek Fırını ayda bir değiştiriliyordu. Kaza- büyük miktarda, kaliteli çelik dı, yolu gösteren Gilchrist kuzenler oldu.
lar yaygındı, genellikle felaketle üretilebidi. Hüner, demirci usta- “Bessemer armutu’’ adı takılan fırında astar
sonuçlanıyordu. Buhar motor- ların binlerce yıl yaptıkları gibi için “asidik tuğlalar” kullanılıyordu, fosfor
ları tarafından da tahrik edilen yüksek karbonlu dökme demir sorunu astar kaplamanın bazik tuğlalar ile
körüklerden büyük miktarda içindeki karbonları zahmetlice değiştirilmesi ve ortama kireçtaşı beslen- fark etti. Ergitme odasından çıkan
hava tedarik edilerek, uzun dağıtmak değil, karbonca zen- mesiyle çözüldü. Bessemer prosesi ile ilgili sıcak gazlar borularla toplanır, ha-
zamandır büyük miktarlarda gin dökme demirden karbonu bir başka sorun, ergiyik içinde oksijen kal- rici hava ile karıştırılır ve yanma
demirin nasıl ergitileceği öğre- faydalı ve tam olarak tanımlan- ması ve çelikte gaz kabarcıklarının oluşma- odasına geri verilir. Siemens’in cam
nilmişti. 1850’de, öncü olan İn- mış bir orana ayarlamaktı. H. sıydı, bu da ürünün kalitesini bozuyordu. yapım fırını tekniğinin metalurjiye
giltere’de bile yılda 2,5 Mto gibi Bessemer, bir gecede ünlü, bir Başka bir İngiliz Mushet, çözümü ergimiş girmesi, metalin Bessemer işlemin-
küçük miktarlarda kalitesiz ve ay içinde zengin oldu, herkes metale, Spiegeleisen denilen Alman menşe- den daha uzun süre fırın içinde sıvı
yüksek maliyetli çelik üretiliyor- tarifini benimsemek istedi. An- li Fe, Mn alaşımı içeren bir karışım ekleye- olarak kalmasını sağladı ve ustalara
du. 1786’dan beri çeliğin kalite- cak atomik kusurları alt etmek rek buldu, çünkü Mn, manganez oksitleri malzemeyi çeliğe dönüştürecek ve
sinin demirin karbon içeriği ile o kadar kolay değildi. “Besse- oluşturmak için fazla oksijenle reaksiyona diğer çelik alaşımları oluşturacak
ilgisi olduğu biliniyordu, ancak mer prosesinin” büyük ölçekte girerken, aynı zamanda zararlı kükürdü miktarda elementleri eklemek için
kaliteyi artıracak çözüm henüz uygulanması, üretimde büyük nötralize eder. daha fazla zaman verdi. Alman-
bulunamamıştı, doğru karbon sürprizlerden birini oluşturdu, ya’da Siemens, Fransa’da Martin
içeriğine ve bugün bildiğimiz “Laboratuvar test” sonuçlarının • Modern Çeliğe Giden Yolda “Siemens “Siemens - Martin prosesini” ge-
doğru yapıya sahip çelik üret- aksine, büyük ölçekli üretimde Martin’’ Fırını: Alman bilim adamı ve cam liştirdi, açık ocak olarak da bilinen
mek için yapılan tüm girişimler elde edilen Bessemer çeliği kı- üreticisi William Siemens, uygun patent Siemens - Martin fırını tüm dünya-
başarısız oldu. rılgan ve işe yaramaz kalitede kanunlarından yararlanmak için İngilte- ya yayıldı, çelik üretimi katlanarak
olmuştur. Bessemer, deneyleri re’de yaşıyordu, 1847’de bir cam fırınından arttı: 1867’de 22 kto, 1870’de 500
Çoğu zaman olduğu gibi, atılımı için İsveç demir cevherini kul- yayılan ısıyı geri döndürerek fırın sıcak- kto, 1880’de 1 Mto, 1900’de 9 Mto
getiren savunma sanayi oldu. lanmıştı; yurttaşlarının kullan- lığını sabit tutma süresini uzatabileceğini ve bugün 1.900 Mto’a yaklaştık.
Top gövdelerinin sık sık defor- dığı yerli, İngiliz demir cevheri

- 52 - - 53 -
TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ