Page 62 - TMD_Haziran_Temmuz_2020
P. 62

Dr. Caner Zanbak

                                      TMD Çevre Koordinatörü




                                      Plastikler Üzerindeki


                                      “Lanetli Madde Algısı"





                                               eterince  yönetil(e)me-  Enzim Üretti” gibi başlıklarla sosyal
                                               yen plastik atıkların ya-  medyada yer alan araştırma sonuçla-
                                               rattığı global düzeydeki   rını, okurları sıkmayacak bir kısalık-
                                               çevre sorunları nedeniy-  ta özetlemeye çalıştığım bu yazının,
                                               le, plastikler hakkında,   okurlar için fazla sıkıcı olmadığını


                                      neredeyse  “artık  üretilmemesi  ge-  umarım.
                                      reken, lanetli madde” algısı yaratıl-                                                ikinci yarısında petrole dayalı,   olarak kullanılmakta olan malze-  Artan dünya nüfusu ve günlük
                                      maktadır, tüm dünyada. Bilimsel ve   Plastik, Polimer,                               “parkesin/selüloid” ve  polivinil   me ve eşyaların hammaddesi hali-  tüketimdeki plastik  kullanım  ba-
                        MAKALE        irdelenmesi  için  Recycling  Industy   Kelime anlamı Yunanca’da “kolayca            gelişmesiyle, bilinen geniş amaçlı   Petrokimya ürünü hammaddeler-  atıklarının ortaya çıkardığı çevre
                                                                                                                                                                                          ğımlılığına paralel olarak artan
                                                                                                                                                          ne gelmiştir.
                                                                                                                           klorür (PVC) sentetik malzemeler
                                                                       Biyoplastikler
                                      sosyal medya ortamlarında yıllardır
                                                                                                                                                                                          tüketim  malzemelerinin  artık  ve
                                                                                                                           geliştirilmiştir. Organik kimyanın
                                      tartışılan bu çok kapsamlı konunun
                                                                                                                           ilk sınai plastik, “bakalit” üretimi
                                                                                                                                                          den üretilen plastikler, kimyasal ve
                                                                                                                                                                                          sorunları,  1980’li  yıllarda,  global
                                      dergisinin sayfalarının yetmeyeceği-
                                                                       şekillendirilebilen,
                                                                                        kalıplanabilen”
                                                                                                                           1907 sonrasında başlamıştır.
                                                                                                                                                                                          düzeye ulaşmış ve günümüzde de
                                                                                                                                                          mekanik dayanımlarının yüksek,
                                                                       (Plastikos) olan plastik, neredeyse
                                      ni rahatlıkla söyleyebilirim.
                                                                                                                                                                                          her yıl sürekli bir artış göstermek-
                                                                                                                                                          ağırlıklarının da görece daha dü-
                                                                       tüm modern yaşam ihtiyaç malze-
                                                                                                                           İkinci Dünya Savaşı öncesi (1933-
                                                                                                                                                                                          tedir. Liberal olarak tanımlanan,
                                                                                                                                                          şük olması nedeniyle, günümüzde
                                      Mikrobiyolojik araştırmalarla dün-
                                                                       melerinin yapımında kullanılmakta
                                      yanın çeşitli ülkelerinde “bakterilerin
                                                                                                                                                          tarih  boyunca  kullanılmakta  olan
                                                                                                                           plastiklerin öncüsü olan polietilen
                                                                                                                                                                                          düzeni içinde hem ikincil ham-
                                      organik kimyasalları bozundurması
                                                                       müzde verilen genel bir isimdir. Tek-
                                                                                                                                                                                          madde sağlamak ve hem de alıcı
                                                                                                                                                          doğal kökenli malzemelerin yeri-
                                                                                                                           (PE), Polistiren (PS), bütadien ko-
                                      (biyo-bozunma)” konularındaki ça-  olan, “sentetik maddelere” günü-                  1941),  günümüzde  kullanılan  metal, cam, ağaç ve bitkisel lif gibi   genelde kapitalist, global ekonomi
                                                                       nik  açıdan  bakıldığında,  plastikler
                                      lışmalar son 25 yıl içinde sürmekte-  “ısıtıldığında tekrar şekil verilebilen        polimeri: stiren-bütadien kauçuk   ni almış bulunmaktadır. Temelde   ortama gitmekte olan plastiklerin
                                      dir. COVID-19 pandemisi sürecinde,   veya verilemeyen (termoplastik/ter-             (SBR), naylon ve genleştirilmiş   karbon, oksijen, hidrojen ve azot   yarattığı çevre kirliliğini azaltmaya
                                      belirli kriterler nedeniyle, bir ayı ge-  moset), yüksek molekül ağırlıklı po-       polistiren (EPS) geliştirildiği yıllar   elementlerinin  çok  güçlü  atomik   yönelik olarak, plastiklerin geri ka-
                                      çen süredir “ev-hapsi” sürecinde her-  limer” grubu organik kimya ürünü              olmuştur. Önceleri askeri/sana-  bağlarla  birbirine  bağlı  molekül   zanımına verilen önem de sürekli
                                      kesi heyecanlandıran “plastik yiyen   sentetik maddelerdir.                          yi  üretimine  yönelik  malzemeler   zincirlerinden (polimer) oluşan   artmaktadır. Toplanan plastiklerin
                                      bakteriler”le ilgili haberler gündeme                                                olarak kullanılan bu plastikler,   ve “plastik” olarak da adlandı-  mekanik  ve düşük  sıcaklıklarda
                                      gelince, bu konuda bir bilgilendirme   Başlangıç tarihçesine bakıldığında,           1950 sonrasında oyuncakların ya-  rılan,  sentetik  maddeler  doğada   (100-200o C) termal işlemlerle “şe-
                                      notu hazırlamakta yarar olduğunu   plastik maddeler üzerindeki çalışma-              pımına kadar çok çeşitli kullanım/  bozunmaya (biyo-bozunum) karşı   killendirilebilir ikincil hammad-
                                      düşündüm. Güncel olması nedeniy-  lar 1800’lerin başlarında sakız, şellak            tüketim malzemelerinin üretimine   oldukça dayanıklıdırlar. Günü-  de” üretimi, kimyasal işlemlerle
                                      le, 1999 yılından günümüze kadar,   gibi şekillendirildikten sonra sert-             girmiştir. Uzaya gidişler sürecinde,   müzde plastikler sağlık, tıp, tüke-  “ikincil monomer/oligomer türü
                                      hemen hemen her yıl “PET Parçala-  leşen, sonraları kimyasal işlemlerle              1960’ların ortasında geliştirilen   tici teknolojisi, otomotiv, ambalaj,   kimyasal madde” üretimi ve/veya
                                      yan Enzim – Mutant Bakteri keşfe-  doğal kauçuk, nitroselülöz, kolajen,              sülfon ve aramid bazlı polimerle-  havacılık, bina ve inşaat gibi sek-  piroliz/özel yakma tesisleri için
                                      dildi, Bilim İnsanları Plastik Şişeleri   galalit gibi doğal maddelerin kulla-       ri takiben geliştirilen binlerce tür   törlerde benzersiz ve yenilikçi uy-  enerji kaynağı olarak geri kazanım
                                      Saatler İçinde Parçalayabilen Mutant   nılmasıyla başlamış olup 1800’lerin           plastik madde günümüzde yaygın   gulamalara olanak sağlamaktadır.    alternatifleri bulunmaktadır.
                                                    - 62 -                                                                                                           - 63 -
                                     TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ                                                                            TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ
   57   58   59   60   61   62   63   64   65   66   67