Page 63 - TMD_Haziran_Temmuz_2020

Dr. Caner Zanbak

TMD Çevre Koordinatörü

Plastikler Üzerindeki

“Lanetli Madde Algısı"

eterince yönetil(e)me- Enzim Üretti” gibi başlıklarla sosyal
yen plastik atıkların ya- medyada yer alan araştırma sonuçla-
rattığı global düzeydeki rını, okurları sıkmayacak bir kısalık-
çevre sorunları nedeniy- ta özetlemeye çalıştığım bu yazının,
le, plastikler hakkında, okurlar için fazla sıkıcı olmadığını

neredeyse “artık üretilmemesi ge- umarım.
reken, lanetli madde” algısı yaratıl- ikinci yarısında petrole dayalı, olarak kullanılmakta olan malze- Artan dünya nüfusu ve günlük
maktadır, tüm dünyada. Bilimsel ve Plastik, Polimer, “parkesin/selüloid” ve polivinil me ve eşyaların hammaddesi hali- tüketimdeki plastik kullanım ba-
MAKALE irdelenmesi için Recycling Industy Kelime anlamı Yunanca’da “kolayca gelişmesiyle, bilinen geniş amaçlı Petrokimya ürünü hammaddeler- atıklarının ortaya çıkardığı çevre
klorür (PVC) sentetik malzemeler
ğımlılığına paralel olarak artan
ne gelmiştir.
sosyal medya ortamlarında yıllardır
Biyoplastikler
tüketim malzemelerinin artık ve
geliştirilmiştir. Organik kimyanın
tartışılan bu çok kapsamlı konunun
ilk sınai plastik, “bakalit” üretimi
den üretilen plastikler, kimyasal ve
sorunları, 1980’li yıllarda, global
şekillendirilebilen,
kalıplanabilen”
dergisinin sayfalarının yetmeyeceği-
1907 sonrasında başlamıştır.
düzeye ulaşmış ve günümüzde de
mekanik dayanımlarının yüksek,
(Plastikos) olan plastik, neredeyse
ni rahatlıkla söyleyebilirim.
her yıl sürekli bir artış göstermek-
ağırlıklarının da görece daha dü-
tüm modern yaşam ihtiyaç malze-
şük olması nedeniyle, günümüzde
İkinci Dünya Savaşı öncesi (1933-
tedir. Liberal olarak tanımlanan,
melerinin yapımında kullanılmakta
Mikrobiyolojik araştırmalarla dün-
yanın çeşitli ülkelerinde “bakterilerin
tarih boyunca kullanılmakta olan
plastiklerin öncüsü olan polietilen
düzeni içinde hem ikincil ham-
organik kimyasalları bozundurması
müzde verilen genel bir isimdir. Tek-
doğal kökenli malzemelerin yeri-
(PE), Polistiren (PS), bütadien ko-
madde sağlamak ve hem de alıcı
(biyo-bozunma)” konularındaki ça- olan, “sentetik maddelere” günü- 1941), günümüzde kullanılan metal, cam, ağaç ve bitkisel lif gibi genelde kapitalist, global ekonomi
nik açıdan bakıldığında, plastikler
lışmalar son 25 yıl içinde sürmekte- “ısıtıldığında tekrar şekil verilebilen polimeri: stiren-bütadien kauçuk ni almış bulunmaktadır. Temelde ortama gitmekte olan plastiklerin
dir. COVID-19 pandemisi sürecinde, veya verilemeyen (termoplastik/ter- (SBR), naylon ve genleştirilmiş karbon, oksijen, hidrojen ve azot yarattığı çevre kirliliğini azaltmaya
belirli kriterler nedeniyle, bir ayı ge- moset), yüksek molekül ağırlıklı po- polistiren (EPS) geliştirildiği yıllar elementlerinin çok güçlü atomik yönelik olarak, plastiklerin geri ka-
çen süredir “ev-hapsi” sürecinde her- limer” grubu organik kimya ürünü olmuştur. Önceleri askeri/sana- bağlarla birbirine bağlı molekül zanımına verilen önem de sürekli
kesi heyecanlandıran “plastik yiyen sentetik maddelerdir. yi üretimine yönelik malzemeler zincirlerinden (polimer) oluşan artmaktadır. Toplanan plastiklerin
bakteriler”le ilgili haberler gündeme olarak kullanılan bu plastikler, ve “plastik” olarak da adlandı- mekanik ve düşük sıcaklıklarda
gelince, bu konuda bir bilgilendirme Başlangıç tarihçesine bakıldığında, 1950 sonrasında oyuncakların ya- rılan, sentetik maddeler doğada (100-200o C) termal işlemlerle “şe-
notu hazırlamakta yarar olduğunu plastik maddeler üzerindeki çalışma- pımına kadar çok çeşitli kullanım/ bozunmaya (biyo-bozunum) karşı killendirilebilir ikincil hammad-
düşündüm. Güncel olması nedeniy- lar 1800’lerin başlarında sakız, şellak tüketim malzemelerinin üretimine oldukça dayanıklıdırlar. Günü- de” üretimi, kimyasal işlemlerle
le, 1999 yılından günümüze kadar, gibi şekillendirildikten sonra sert- girmiştir. Uzaya gidişler sürecinde, müzde plastikler sağlık, tıp, tüke- “ikincil monomer/oligomer türü
hemen hemen her yıl “PET Parçala- leşen, sonraları kimyasal işlemlerle 1960’ların ortasında geliştirilen tici teknolojisi, otomotiv, ambalaj, kimyasal madde” üretimi ve/veya
yan Enzim – Mutant Bakteri keşfe- doğal kauçuk, nitroselülöz, kolajen, sülfon ve aramid bazlı polimerle- havacılık, bina ve inşaat gibi sek- piroliz/özel yakma tesisleri için
dildi, Bilim İnsanları Plastik Şişeleri galalit gibi doğal maddelerin kulla- ri takiben geliştirilen binlerce tür törlerde benzersiz ve yenilikçi uy- enerji kaynağı olarak geri kazanım
Saatler İçinde Parçalayabilen Mutant nılmasıyla başlamış olup 1800’lerin plastik madde günümüzde yaygın gulamalara olanak sağlamaktadır. alternatifleri bulunmaktadır.
- 62 - - 63 -
TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ TMD MADEN - SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ